CPTPP chiếm 28% XK thuỷ sản, tăng 3% tỷ trọng so với 2018

Sau khi hiệp định CPTPP có hiệu lực, XK thuỷ sản của Việt Nam sang khối thị trường này tăng trưởng gần 3% trong năm 2019, trong đó XK sang Nhật Bản, Australia đều tăng 6%, XK sang Bruney 10%, XK sang Malaysia và Peru tăng nhẹ 1%. Sang năm 2020 và 2021, XK thuỷ sản sang khối CPTPP sụt giảm 2% chủ yếu do tác động Covid làm ảnh hưởng giao thương và làm giảm nhu cầu NK. Theo đó, XK sang Nhật Bản giảm lần lượt 3% và 7% trong 2 năm là tác nhân chính khiến tổng XK sang khối này giảm. Tuy nhiên, XK sang Canada, Australia, Malaysia, Mexico và NewZealand khá là khả quan trong 2 năm qua. Trong đó, XK thuỷ sản sang Australia duy trì tăng trưởng dương trong cả 3 năm liên tiếp: tăng lần lượt 6%, 10% và 22%. XK sang Canada năm 2020 tăng mạnh 14%, tuy nhiên năm 2021 giảm nhẹ 2% do dịch Covid làm cước phí vận tải tăng, thiếu container vận chuyển đi Bắc Mỹ. XK sang NewZealand tăng mạnh 20% và 18% trong 2 năm 2020 – 2021. XK sang Mexico tăng vọt 65%, sang Brunei tăng 34% trong năm 2021. Với kim ngạch 2,2-2,3 tỷ USD/năm, vị thế của khối CPTPP thể hiện rõ hơn khi mà tỷ trọng của khối này trong tổng kim ngạch XK thuỷ sản của Việt Nam tăng từ 25% năm 2018 lên gần 28% năm 2021.

Nhờ EVFTA, xuất khẩu sang EU ổn định bất chấp dịch Covid

XK thuỷ sản sang khối EU năm 2020 giảm 26% đạt khoảng 960 triệu USD, nguyên nhân chính là do Brexit, Anh rời khỏi thị trường. Anh là thị trường NK lớn của khối này với kim ngạch NK thuỷ sản từ Việt Nam từ 280 – 340 triệu USD/năm. Do vậy, nếu chỉ tính EU27 (trừ Anh) thì XK sang khối này trong năm 2020 không giảm. Trong bối cảnh Covid và thẻ vàng IUU, XK sang EU ổn định cho thấy tác động rõ rệt của hiệp định EVFTA đã thúc đẩy XK sang thị trường này. Trong 9 tháng đầu năm nay, XK thuỷ sản sang khối EU tăng gần 4% đạt 744 triệu USD, trong bối cảnh Covid ảnh hưởng mạnh đến logistics cho thương mại, đặc biệt là chuỗi cung ứng trong quý III, cũng thể hiện xu hướng tích cực có lẽ một phần nhờ sự thúc đẩy từ thuế quan ưu đãi theo EVFTA. Trong 7 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu tôm và thủy sản sang EU và nhiều nước CPTPP tăng mạnh nhờ nhu cầu cao hơn sau khi kiểm soát tốt hơn đối với Covid-19, duy trì ổn định nguồn nguyên liệu cho SXXK và áp dụng thuế ưu đãi đối với các mặt hàng có nguồn nguyên liệu trong nước. Xuất khẩu tôm sang EU trong 7 tháng đầu năm tăng 26%. Tổng sản phẩm hải sản XK sang EU tăng 23%, chỉ bị giảm ở một số loài nhập khẩu để chế biến và xuất khẩu như cá tuyết, cá minh thái…do ảnh hưởng của vấn đề logistics tới việc nhập khẩu nguyên liệu để gia công, SXXK. Xuất khẩu cá tra sang EU giảm 13% do chi phí đầu vào quá cao (đặc biệt là logistic, container, đường biển) trong khi giá xuất khẩu không tăng.

Xuất khẩu quý cuối năm hồi phục chậm

Từ tháng 8 đến nay, XK giảm liên tục do Covid bùng phát mạnh ở Tp HCM và 19 tỉnh thành phía Nam, ảnh hưởng đến sản xuất nguyên liệu trong nước, làm giảm cơ hội tận dụng ưu đãi thuế quan. Nhiều mặt hàng thủy sản như cá ngừ, mực, bạch tuộc được hưởng thuế 0% sang EU và các thị trường CPTPP nhưng thiếu nguồn nguyên liệu trong nước, phải nhập khẩu nên không được chấp nhận xuất xứ thuần túy, không được hưởng thuế ưu đãi. Ngoài ra, với nguyên liệu thủy sản đánh bắt trong nước, thủ tục xác nhận và chứng nhận theo quy định IUU gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến quá trình lập chứng nhận xuất xứ, chứng nhận vệ sinh xuất khẩu sang EU. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu container, cước hàng hóa đường biển đi châu Âu tăng gấp nhiều lần khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ khó duy trì XK sang thị trường này. Trong bối cảnh hồi phục sản xuất xuất khẩu 3 tháng cuối năm còn nhiều khó khăn vì dịch Covid vẫn phức tạp, nhu cầu thị trường cao nhưng DN thiếu nguyên liệu, thiếu lao động và chịu các chi phí đầu vào tăng nên XK thuỷ sản nói chung chưa thể hồi phục nhanh 100% trong 1-2 tháng tới.  Dự báo XK sang EU quý IV giảm nhẹ 2,5% và cả năm 2021 đạt khoảng 1 tỷ USD, tăng 4%.  Dự báo XK sang CPTPP quý IV đạt khoảng 600 triệu USD, giảm 5% và cả năm năm 2021 sẽ đạt khoảng  2,16 tỷ USD, giảm 3%.