Do đó, nhiều doanh nghiệp (DN) buộc phải dời kế hoạch xuất hàng cho đơn hàng cũ và từ chối đơn hàng mới vì không thể giao đúng theo hợp đồng.

Thiếu container rỗng, giá tăng cao

Chia sẻ về những khó khăn trong xuất khẩu hàng hóa thời gian gần đây, ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Intimex chia sẻ, công ty tôi có 1/3 đơn hàng xuất khẩu gạo bị dời sang tháng 1/2021 và cà phê cũng vậy. Ước tính lượng container rỗng có thể giảm tới 1/3 so với nhu cầu của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và doanh nghiệp bị dời ngày đóng hàng khá nhiều. Không chỉ thiếu hụt container rỗng mà trước đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng cho biết, từ cuối tháng 10-2020, các doanh nghiệp thủy sản thuộc hiệp hội này đã nhận thông báo của một số hãng tàu vận tải container như Wan Hai Lines Ltd., Heung Aline, Interasia, Yaming Shipping Vietnam, Sinokor, Nam Sung Shipping Vietnam… về tăng phụ phí với hàng container xuất khẩu từ Việt Nam đi các thị trường châu Á. Mức tăng từ phổ biến từ 50 - 200 USD/container và áp dụng luôn từ ngày 1-11-2020, chỉ vài ngày sau khi gửi thông báo tới khách hàng. Ngoài tăng phụ phí (Rate Restoration), một số hãng tàu còn thông báo tăng phí phụ phí mùa cao điểm (Peak Season Surcharge) từ 150 - 450 USD/container. Nhiều doanh nghiệp thủy sản cho biết, để thuê được tàu xuất khẩu, họ phải trả phí gấp đôi, gấp ba so với trước thời điểm tháng 10-2020. Hiện mức thuê doanh nghiệp phải bỏ ra vào khoảng 7.200 USD/container (tăng hơn 5.000 USD). Dù vậy doanh nghiệp vẫn khó để có thể thuê được tàu đóng hàng. Điều đáng nói, dù mức phí tăng song DN vẫn khó có container đóng hàng hoặc có container thì không có tàu chạy. Tương tự như các DN kể trên, nhiều DN thuộc các ngành hàng nông, thủy sản phản ánh, kể từ đầu tháng 10/2020 tới nay, DN không chỉ gặp tình trạng khan hiếm container đóng hàng xuất khẩu mà giá thuê vỏ container còn tăng gấp ba so với thời điểm trước. Theo dữ liệu thương mại của Liên hợp quốc, khoảng 60% hàng hóa toàn cầu được vận chuyển bằng đường biển, đóng trong các container, với tổng số khoảng 180 triệu vỏ container trên toàn thế giới. Tuy nhiên do ảnh hưởng của dịch COVID-19, thời gian quay vòng trung bình của một container đã vọt lên 100 ngày, so với mức 60 ngày trước đây. Tình trạng này đã dẫn tới việc thiếu container rỗng đóng hàng xuất khẩu ở trên toàn cầu, gây gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa. Ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An cho hay, rất nhiều đối tác tại EU đặt hàng với Trung An nhưng công ty không dám ký vì lo không thể giao kịp tiến độ, dẫn tới không bảo đảm theo hợp đồng. Thậm chí với những đơn hàng đã ký rồi thì hiện trong tình trạng nằm ngoài cảng chờ đến lượt được bốc hàng lên tàu. Nếu tình hình này không sớm được giải quyết sẽ gây thiệt hại lớn cho DN. “Việc phải nằm chờ đang gây thiệt hại nặng cho DN bởi chi phí bị đội lên ước tính từ 5-10% giá trị lô hàng vì phải chờ ở cảng. Đó là chưa kể thời gian vận chuyển lâu hơn bình thường sẽ ảnh hưởng đến chất lượng hàng hóa”, ông Phan Văn Có, Giám đốc Marketing Công ty TNHH VRICE cho biết. Bộ Công thương nhận định, dịch bệnh COVID-19 đang khiến tổng thể chuỗi cung ứng, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa và lĩnh vực logistics chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực, một số dịch vụ logistics trở nên khan hiếm và tăng giá phi mã. Bên cạnh đó, lĩnh vực logistics của ta cũng đang bộc lộ rõ những yếu kém hoặc khả năng chưa theo kịp nền kinh tế số.

Cần sớm có giải pháp gỡ khó

Theo khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam, hiện có đến 40% DN cho biết gặp khó khăn trong việc giao nhận container rỗng tại các nơi tập kết container và khi chủ hàng đến nhận mới được thông báo là chưa có. 43% DN cho biết là do bộ phận đặt chỗ với hãng tàu cho thuê container rỗng vượt số lượng cho phép và 17% do bộ phận kinh doanh chưa tiếp cận thuê container rỗng được từ hãng tàu. Trước thực trạng này, vào đầu tháng 12 vừa qua, Cục Hàng hải Việt Nam đã có văn bản gửi các DN vận tải biển về việc thực hiện niêm yết giá theo Nghị định số 46/2016/NĐ-CP của Chính phủ. Theo đó, Cục Hàng hải yêu cầu các hãng tàu thực hiện nghiêm quy định về niêm yết giá, phụ thu ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển, giá dịch vụ tại cảng biển. Tuy nhiên theo ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, tới nay thực trạng này vẫn chưa cải thiện gì, do đó VASEP đã gửi kiến nghị Chính phủ sớm chỉ đạo các cơ quan liên quan xem xét và làm việc với các tàu về để giải quyết khó khăn cho DN, đồng thời kiến nghị các hãng tàu dừng các thu phí bất hợp lý như hiện tại. Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng, thông thường cuối năm là thời điểm các DN tăng tốc xuất khẩu để kịp thời tiến độ giao hàng cho đối tác, trong khi năm nay chuỗi cung logistics lại đình trệ do dịch bệnh. Vì thế DN mong mỏi Nhà nước sớm có phương án hỗ trợ để giảm bớt thiệt hại. Về phía Bộ Công thương, các cơ quan chức năng liên quan thuộc Bộ đang tiếp tục rà soát các thủ tục hành chính về xuất nhập khẩu nhằm thúc đẩy xuất khẩu, tạo thuận lợi và hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và doanh nghiệp dịch vụ logistics. Bộ Công thương cũng khuyến khích các DN logistics tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ, tăng tính kết nối của các phương tiện vận tải, cải thiện năng lực cung cấp dịch vụ logistics thông qua ứng dụng số hóa các quy trình hoạt động để nâng cao hiệu quả hoạt động.