Tăng trưởng nhờ chiến lược linh hoạt và tái cơ cấu thị trường

Ecuador đạt được kết quả trên trong bối cảnh ngành tôm toàn cầu đối mặt với những thách thức lớn: thuế chống bán phá giá (AD), thuế chống trợ cấp (CVD) và các rào cản thương mại gia tăng từ Mỹ. Thay vì phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc như trước đây, các doanh nghiệp Ecuador đã nhanh chóng chuyển hướng chiến lược xuất khẩu. Đặc biệt, xuất khẩu sang châu Âu trong quý I/2025 đạt 155,3 triệu pound – tăng 37% so với năm trước – khiến châu Âu vượt Mỹ trở thành thị trường lớn thứ hai của Ecuador, chỉ sau Trung Quốc. Đồng thời, một số doanh nghiệp lớn như Diosmar đã cắt giảm tỷ trọng xuất khẩu sang Trung Quốc từ 70–80% xuống còn 20–30%, đồng thời tăng mạnh xuất khẩu sang Hoa Kỳ và châu Âu. Dù đối mặt với các rào cản thuế quan, theo thông báo thuế đối ứng sơ bộ từ chính quyền Trump, Ecuador chỉ chịu mức thuế 10% từ Hoa Kỳ, thấp hơn nhiều so với các nguồn cung cạnh tranh như Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia (đều phải chịu mức thuế đối ứng cao hơn 10%).

Đầu tư vào giá trị gia tăng – chìa khóa để giữ vững thị phần

Một điểm nổi bật trong chiến lược cạnh tranh của Ecuador là tập trung phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng như tôm lột vỏ, tôm nấu chín, tôm bỏ chỉ đuôi, tôm PUD, HLSO, đóng gói cao cấp nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cao cấp từ thị trường Mỹ và châu Âu. Đối với sản phẩm tôm lột vỏ NK vào Mỹ, Ecuador là quốc gia có mức tăng trưởng vượt bậc và chiếm 24% thị phần vào đầu năm 2025 (tăng từ mức 10% trước đó), trong khi thị phần của Ấn Độ giảm từ 64% xuống 55%.

Chính sách hỗ trợ của chính phủ và chiến lược phát triển ngành của Ecuador

Chính phủ nước này đang có chính sách hỗ trợ ngành tôm như miễn/giảm thuế, đơn giản hóa thủ tục hải quan, đẩy mạnh các Hiệp định FTA với EU, Hiệp định giảm thuế với Trung Quốc; đàm phán mở rộng thị trường các nước ASEAN. Ngành tôm nước này phát triển tích hợp theo chiều dọc, quản lý toàn bộ chuỗi giá trị: trại giống, nuôi, chế biến, xuất khẩu; Cải tiến di truyền, thức ăn, kiểm soát dịch bệnh. Bên cạnh đó có chiến lược giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ, Trung Quốc, tăng cường xuất sang EU, Trung Đông, châu Á – Thái Bình Dương. Ngành tôm nước này chú trọng đặc biệt tới việc xây dựng thương hiệu bền vững, nhấn mạnh chứng nhận ASC/BAP, truyền thông “tôm xanh”.

Những thách thức tiềm ẩn

Bên cạnh cơ hội, ngành tôm Ecuador đang đối mặt với loạt cáo buộc nghiêm trọng từ Liên minh Tôm miền Nam Hoa Kỳ (SSA) như phá rừng ngập mặn bất hợp pháp, sử dụng lao động cưỡng bức và lao động trẻ em, nhận hỗ trợ tài chính thiếu minh bạch từ Ngân hàng Thế giới. Các cáo buộc này có thể dẫn đến các mức thuế CVD bổ sung, ảnh hưởng đến lợi thế cạnh tranh hiện tại của Ecuador tại thị trường Mỹ. Nếu bị áp thuế cao hơn, vị thế của Ecuador có thể bị lung lay – tạo cơ hội cho các quốc gia khác.

 

Gợi ý chiến lược cho ngành tôm Việt Nam

Trong bối cảnh Ecuador tăng tốc cạnh tranh và Mỹ áp dụng mức thuế cao với các quốc gia khác, ngành tôm Việt Nam cần thực hiện những thay đổi chiến lược để bảo vệ thị phần và tăng kim ngạch xuất khẩu:

Cơ cấu lại thị trường xuất khẩu

- Hạn chế phụ thuộc vào các thị trường lớn như Trung Quốc hoặc Mỹ, nơi có rủi ro cao về chính sách và giá cả. - Tăng cường thâm nhập thị trường châu Âu – khu vực đang tăng nhập khẩu tôm và ít rào cản thuế quan hơn. - Tập trung các thị trường tiềm năng như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Nga và EU. Tôm Việt Nam có chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. - Australia: tăng trưởng XK trung bình 25,2%/năm nhờ CPTPP và nhu cầu cao. - Nga: tăng trưởng 34,7%/năm, miễn thuế theo EAEU, logistics thuận lợi. - EU: Đức có nhu cầu ổn định (~50.000–60.000 tấn/năm); Bỉ là trung tâm logistics thủy sản châu Âu; EVFTA giúp giảm thuế từ 20% xuống 0%, tạo lợi thế lớn; Người tiêu dùng EU ưa chuộng tôm chế biến sẵn, có chứng nhận ASC/MSC.

Đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng

- Tập trung sản xuất các sản phẩm chế biến sâu như tôm bóc vỏ, tôm hấp, tôm IQF phù hợp khẩu vị người tiêu dùng Mỹ và EU. - Đầu tư vào công nghệ chế biến và tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm để đáp ứng yêu cầu chất lượng cao.

Chứng minh tính minh bạch và phát triển bền vững

- Chủ động cung cấp thông tin minh bạch về chuỗi cung ứng, lao động, và môi trường. - Nâng cao chứng nhận bền vững (như ASC, BAP) để tăng uy tín với cꦑác nhà nhập khẩu lớn. Ngành tôm Ecuador đã chứng tỏ khả năng thích ứng nhanh với biến động thị trường và thuế quan toàn cầu thông qua đa dạng hóa, đổi mới công nghệ và đầu tư giá trị gia tăng. Đây chính là gợi ý cho doanh nghiệp Việt Nam: chỉ khi linh hoạt chuyển hướng chiến lược, tối ưu hóa chi phí và xây dựng thương hiệu bền vững, tôm Việt mới có thꦍể tăng kim ngạch xuất khẩu, mở rộng thị phần và phát triển bền vững trên thị trường quốc tế.