Lịch sử thăng trầm – Bài học từ Thái Lan

Năm 2010 được xem là thời kỳ hoàng kim của ngành tôm Thái Lan, với tỷ lệ thất bại trong nuôi trồng dưới 5%, nhờ đó chi phí mất mùa được giữ ở mức tối thiểu. Tuy nhiên, đến năm 2012, ngành này lao dốc do Hội chứng hoại tử gan tụy cấp tính (EMS). Đến giai đoạn 2023–2024, các bệnh cũ như EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) và vibriosis tái xuất, cộng thêm biến động môi trường khiến tình hình càng trở nên nghiêm trọng.

Dịch bệnh ngày càng phức tạp và khó kiểm soát

Không chỉ đối mặt với mầm bệnh, người nuôi tôm hiện đang phải xử lý các tác nhân kết hợp gây nhiễm trùng, đặc biệt là vi khuẩn Vibrio đã bị "vũ khí hóa", nguy hiểm hơn nhiều so với 20 năm trước. EHP gần như không thể loại bỏ hoàn toàn khỏi hệ thống ao nuôi tại Thái Lan. Bệnh phân trắng – một vấn đề nổi cộm – không do một mầm bệnh đơn lẻ mà là kết quả từ sự cộng hưởng của EHP, Vibrio và vi khuẩn kỵ khí. Sự phối hợp của nhiều mầm bệnh khiến tôm không thể kháng cự, làm tỷ lệ thất bại trong nuôi trồng tăng cao.

Mật độ nuôi quá cao

Một nguyên nhân nữa khiến ngành tôm châu Á đối mặt với khủng hoảng là việc tăng mật độ thả nuôi lên đến 200, 300, thậm chí 400 con/m² – vượt quá sức chịu đựng của hệ thống nuôi, từ đó làm suy yếu khả năng đề kháng của tôm và tăng nguy cơ dịch bệnh bùng phát.

Các trại giống: Mắt xích yếu cần khắc phục

Các trại sản xuất giống (hatcheries) cũng đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt với sự hiện diện dai dẳng của Vibrio. Việc duy trì tôm post-larvae (tôm giống) sạch bệnh là điều kiện tiên quyết để đạt tỷ lệ sống sót cao, nhưng hiện nay rất khó thực hiện. Để đạt lại ngưỡng sống sót 90%, cần cải thiện triệt để khâu giống khỏe mạnh trước khi đưa ra ao nuôi. Ngành đã có những bước tiến trong mô hình nu&ocirꦐc;i, như ứng dụng máy khuếch tán khí và hệ thống "nhà vệ sinh ao" để loại bỏ chất thải theo thời gian thực. Tuy nhiên, theo chuyên gia, mấu chốt vẫn là duy trì một hệ thống nuôi đủ khỏe mạnh. Để khắc phục tình trạng trên, ngành cần chuyển hướng sang cách tiếp cận tổng thể: bắt đầu từ con giống sạch bệnh, xây dựng hệ sinh thái nuôi ổn định, và♋ cải thiện sức đề kháng tự nhiên của tôm. Chỉ khi đó, ngành mới có thể giảm chi phí sản xuất, kiểm soát dịch bệnh hiệu quả và khôi phục vị thế trên thị trường toàn cầu.